Διαμέτρημα: 7.62×39 mm
Λειτουργία: Περιστρεφόμενο κλείστρο δυο κυλίδρων σφήνωσης, με δράση αερίων
Συνολικό μήκος: 870 mm
Μήκος κάννης: 415 mm
Βάρος, με άδειο γεμιστήρα: AK 4,3 kg; AKM 3,14 kg
Χωρητικότητα γεμιστήρα 30 φυσίγγια (μπορούν να χρησιμοποιηθούν επίσης γεμιστήρες 40 φυσιγγίων και τύμπανα 75 φυσιγγίων από το RPK)
Ταχυβολία: 600 βολές/λεπτό
Το τυφέκιο Kalashnikov, γνωστό στη Δύση ως ΑΚ-47 (Avtomat Kalashnikova – 47, αυτόματο τυφέκιο Kalashnikov, μοντέλο του 1947), και οι “απόγονοί” του, γνωστοί επίσης με το ίδιο χαρακτηριστικό ΑΚ, είναι το πιο διαδεδομένο όπλο του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα. Κατασκευάστηκε και κατασκευάζεται (σε λίγο ή πολύ τροποποιημένες παραλλαγές) σε δεκάδες χώρες, και χρησιμοποιείται σε εκατοντάδες χώρες και πολεμικές αναμετρήσεις από τότε που παρουσιάστηκε. Ο συνολικός αριθμός των όπλων τύπου ΑΚ που κατασκευάστηκαν τα τελευταία 60 χρόνια υπολογίζεται σε 90 και παραπάνω εκατομμύρια. Πράγματι, πρόκειται για ένα θρυλικό όπλο, γνωστό για την εξαιρετική αντοχή του, την απλότητα χρήσης και συντήρησης και την αξεπέραστη αξιοπιστία του, ακόμα και στις πιο αντίξοες συνθήκες. Χρησιμοποιείται όχι μόνο ως στρατιωτικό όπλο, αλλά και ως πλατφόρμα για πολυάριθμα τυφέκια για χρήση από πολίτες, ακόμα και λειόκαννα όπλα με σκάγια (π.χ. τα ημιαυτόματα όπλα Saiga). Το ΑΚ είναι ένα “αμάλγαμα” χαρακτηριστικών και τεχνικών λύσεων που ήταν γνωστές από παλιότερα και συνδυάστηκαν με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο. Η αποτελεσματικότητα, πάντως, εξαρτάται από τα κριτήρια αξιολόγησής της, και τα βασικά κριτήρια για όλα τα Σοβιετικά στρατιωτικά όπλα είναι η αξιοπιστία, η απλότητα χρήσης και συντήρησης, η εύκολη μαζική παραγωγή. Όμως, δεν δόθηκε ποτέ μεγάλη σημασία στην εργονομία ή τις πολύ καλές επιδόσεις ακρίβειας στη βολή.
Η αληθινή ιστορία του ΑΚ άρχισε στα τέλη του 1942, όταν έπεσαν στα χέρια των Σοβιετικών μερικά Γερμανικά αυτόματα τυφέκια τύπου MKb.42(H), καθώς και πυρομαχικά Kurz 7.92mm.Μέχρι τα μέσα του 1943, το τυφέκιο αυτό, όπως και το τυφέκιο Μ1 που προτάθηκε από τις ΗΠΑ, αξιολογήθηκαν από Σοβιετικούς εμπειρογνώμονες, και ελήφθη η απόφαση ότι παρόμοια όπλα που θα χρησιμοποιούσαν ενδιάμεσης ισχύος πυρομαχικά, θα έπρεπε να αναπτυχθούν το συντομότερο για χρήση από το Σοβιετικό Στρατό. Το έργο της σχεδίασης των νέων πυρομαχικών ολοκληρώθηκα σχετικά σύντομα. Μέχρι το Νοέμβριο του 1943 εστάλησαν σε όλα τα οπλουργεία της ΕΣΣΔ οι τεχνικές προδιαγραφές για το φυσίγγιο 7.62x41mm με φιαλόσχημο σχήμα χωρίς προεξέχον πυθμένιο και βολίδα 8 γραμμαρίων. Μέχρι την Άνοιξη του 1944, υπήρχαν τουλάχιστο δέκα σχεδιασμοί αυτόματων όπλων (χωρίς να υπολογίζονται τα ημιαυτόματα τυφέκια SKS και εκείνα με χειροκίνητο κλείστρο, που δεν κατέληξαν σε παραγωγή).
Στα μέσα του 1944, η επιτροπή δοκιμών επέλεξε το τυφέκιο AS-44, που σχεδιάστηκε από τον Sudaev, ως το συνολικά καλύτερο, και παρήγγειλε ένα μικρό αριθμό για αξιολόγηση από το Στρατό. Μερικά τυφέκια AS-44 κατασκευάστηκαν την Άνοιξη του 1945, και αυτά αξιολογήθηκαν από στρατιωτικούς το καλοκαίρι του 1945, αμέσως μετά τη νίκη στην Ευρώπη. Γενικά, το όπλο έτυχε καλής υποδοχής από το προσωπικό, καθώς είχε μεγαλύτερο δραστικό βεληνεκές από το υποπολυβόλο PPSh-41, και επίσης είχε καλύτερη ευθυβολία σε ημιαυτόματη βολή. Το πρόβλημα ήταν ότι το AS-44 ήταν πολύ βαρύ (βαρύτερο από 5 kg χωρίς πυρομαχικά), έτσι η επιτροπή δοκιμών διέταξε νέο κύκλο ανάπτυξης σχεδιασμού και δοκιμών στις αρχές του 1946.
Εδώ μπαίνει στην ιστορία ο Mikhail Kalashnikov, ο νέος λοχίας αρμάτων μάχης, ο οποίος, αφού είχε τραυματιστεί στη μάχη το 1942, σχεδίασε ένα πρωτότυπο υποπολυβόλο ενώ βρισκόταν σε αναρρωτική άδεια. Το πρώτο του μοντέλο απορρίφθηκε ως υπερβολικά πολύπλοκο, αλλά ο σχεδιαστής τοποθετήθηκε στο Εργαστήριο Έρευνας και Δοκιμής Ελαφρών Όπλων και Όλμων του Κόκκινου Στρατού κοντά στη Μόσχα, για να συνεχίσει την εκπαίδευσή του και να εργαστεί πάνω σε άλλα όπλα. Εκεί ο Kalashnikov σχεδίασε ένα ημιαυτόματο τυφέκιο που είχε ισχυρή επιρροή στο σχεδιασμό του από το Μ1 Garand των ΗΠΑ. Εκείνο το τυφέκιο, ενώ δεν ήταν τόσο επιτυχημένο, χρησίμευσε ως σημείο έναρξης του σχεδιασμού του πρώτου τυφεκίου του Kalashnikov, που ονομάστηκε προσωρινά Kalashnikov Νο.1 ή AK-46. Το Νοέμβριο του 1946 το ΑΚ-46 επιλέχθηκε για παραγωγή πρωτοτύπων, μαζί με 5 άλλους σχεδιασμούς (από τους 16 που υποβλήθηκαν στην επιτροπή) και ο Kalashnikov στάλθηκε στην πόλη Kovrov (όχι μακριά από τη Μόσχα) για να κατασκευάσει το τυφέκιό του στο εκεί οπλουργείο. Το AK-46 ήταν ένα τυφέκιο που λειτουργούσε με τη δράση των αερίων, με περιστρεφόμενο κλείστρο και πιστόνι αερίων μικρής διαδρομής πάνω από την κάννη, πλαίσιο δυο τμημάτων με ξεχωριστή υπομονάδα σκανδάλης και διπλά χειριστήρια (ξεχωριστούς επιλογείς ασφάλειας και τύπου βολής στην αριστερή πλευρά του μηχανισμού σκανδάλης).
Το Δεκέμβριο του 1946 έγιναν δοκιμές νέων τυφεκίων στο Εργαστήριο Δοκιμών, με το AS-44 ως μέτρο δοκιμής (η ανάπτυξή του σταμάτησε στα 1946 λόγω του πρόωρου θανάτου του Sudaev, που ασθένησε βαριά το 1945). Στα αρχικά αποτελέσματα των δοκιμών, το AK-46 επιλέχθηκε για περαιτέρω ανάπτυξη μαζί με δυο άλλα τυφέκια από τους σχεδιαστές Dementiev και Bulkin. Ο δεύτερος γύρος δοκιμών, που περιελάμβανε τρία τυφέκια (AK-46 από τον Kalashnikov, AB-46 από τον Bulkin και το AD από τον Dementiev) είχε ως αποτέλεσμα την απόρριψη του βελτιωμάνου ΑΚ-46, που ήταν υποδεέστερο των ανταγωνιστών του από πολλές απόψεις. Παρά την αποτυχία αυτή, ο Kalashnikov, χρησιμοποιώντας τις επαφές του και την υποστήριξη από μερικά μέλη της επιτροπής (τους οποίους γνώριζε από παλιότερα, από την υπηρεσία του στο Εργαστήριο Έρευνας) κατάφερε να γίνει αναθεώρηση των αποτελεσμάτων και τελικά πήρε το πράσινο φως για την περαιτέρω βελτίωση του σχεδιασμού του για τον επόμενο γύρο δοκιμών. Μετά την τεχνική αποτυχία του ΑΚ-46, ο Kalashnikov και ο συνεργάτης του σχεδιαστής Zaitsev (που εργαζόταν ως σχεδιαστής στο εργοστάσιο του Kovrov) αποφάσισαν να ξανασχεδιάσουν το όπλο από την αρχή χρησιμοποιώντας επιτυχημένες σχεδιαστικές επιλογές από άλλα όπλα, ακόμα και από εκείνα του ανταγωνισμού. Για παράδειγμα, το πιστόνι αερίων μεγάλης διαδρομής προσαρμοσμένο στο φορέα του κλείστρου, μαζί με το επανατατικό ελατήριο και το κάλυμμα του πλαισίου είναι προφανώς εμπνευσμένα από το τυφέκιο AB-46 του Bulkin. Η ιδέα για μεγάλα διάκενα μεταξύ του συγκροτήματος του κλείστρου και των τοιχωμάτων του πλαισίου, με ελάχιστες τριβές, προήλθε από το AS-44 του Sudaev, η ασφάλεια / κάλυμμα ανοίγματος τροφοδοσίας πυρομαχικών από το κυνηγετικό τυφέκιο μοντέλο 8 της Remington, σχεδιασμένο από τον Browning κτλ.
Πρέπει να σημειώσουμε, ότι αυτός ο “δανεισμός” ιδεών ενθαρρυνόταν από την επιτροπή δοκιμών (και από τη Σοβιετική ιδεολογία), καθώς κάθε πνευματική ιδιοκτησία στην ΕΣΣΔ εθεωρείτο ως περιουσία “του λαού”, ή του Κράτους. Έτσι, οποιαδήποτε κρατική πνευματική ιδιοκτησία θα μπορούσε (και έπρεπε) να χρησιμοποιείται προς όφελος του λαού / του Κράτους από οποιονδήποτε. Βέβαια, η δημιουργία ενός νέου, πιο αποδοτικού αυτόματου τυφεκίου για το νικηφόρο Σοβιετικό Στρατό ήταν βέβαια στην κορυφή της λίστας, ωφέλιμη για το Σοβιετικό Κράτος της εποχής.
Μετά από εκτεταμένες δοκιμές, που έγιναν το Δεκέμβριο του 1947 – Ιανουάριο 1948 και οι οποίες περιελάμβαναν το βελτιωμένο Dementiev KB-P-410, το Bulkin TKB-415 και το ολοκαίνουργιο Kalashnikov AK-47, τα αποτελέσματα δεν ήταν ακόμα καθοριστικά. Το AΚ-47 βρέθηκε να είναι το πιο ανθεκτικό και αξιόπιστο από τα τρία τυφέκια, αλλά ήταν υποδεέστερο στην ευθυβολία, ιδιαίτερα κατά την αυτόματη βολή (που ήταν, και ακόμα θεωρείται ως ο κύριος τύπος βολής για τα αυτόματα τυφέκια στη Ρωσία). Πράγματι, το μόνο όπλο που ικανοποίησε τις απαιτήσεις ακρίβειας ήταν το Bulkin AB-47 / TKB-415, όμως είχε κάποια ελαττώματα στην αντοχή εξαρτημάτων του. Μετά από μακροσκελείς συζητήσεις, η επιτροπή αποφάσισε τελικά ότι το καλύτερο είναι ο εχθρός του καλού, και θα ήταν σκόπιμο να διαθέτουν ένα όχι τόσο ακριβές αλλά αξιόπιστο όπλο εκείνη τη στιγμή, παρά να περιμένουν απ’αόριστο για ένα ακριβές και αξιόπιστο όπλο στο μέλλον. Αυτή η απόφαση τελικά οδήγησε την επιτροπή να συστήσει το ΑΚ-47 για στρατιωτικές δοκιμές το Νοέμβριο του 1947. Αποφασίστηκε ν’αρχίσει η παραγωγή του νέου τυφεκίου στο εργοστάσιο στο Izhevsk. Ο Kalashnikov μετατέθηκε από το Kovrov στο Izhevsk, για να βοηθήσει στην παραγωγή του νέου όπλου, η οποία άρχισε στα μέσα του 1948. Η επίσημη αποδοχή του όπλου έγινε αργά το 1949, με την ονομασία “7.62mm avtomat Kalashnikova AK” (αυτόματο τυφέκιο Kalashnikov 7.62mm). Την ίδια εποχή σχεδιάστηκε μια παραλλαγή με αναδιπλώμενο κοντάκιο για χρήση από αερομεταφερόμενες μονάδες, το “7.62mm avtomat Kalashnikova skladnoy AKS” (αυτόματο τυφέκιο Kalashnikov 7.62mm με αναδιπλώμενο κοντάκιο).
Πρέπει να σημειωθεί ότι ο αρχικός σχεδιασμός του πλαισίου, το οποίο αποτελείτο από ένα “κουτί” πρεσαριστού φύλλου ατσαλιού με ένα μεγάλο ατσάλινο ένθετο στο εμπρόσθιο μέρος, προκάλεσε μεγάλα προβλήματα στο εργοστάσιο. Η τεχνολογία (εξοπλισμός και εργασία) εκείνης της εποχής υστερούσε, με αποτέλεσμα μεγάλο ποσοστό των πλαισίων να απορρίπτονται λόγω ανωμαλιών στα τοιχώματα, ακατάλληλη ήλωση των μερών, γεωμετρικές ατέλειες κτλ. Μετά από κριτική αναθεώρηση της διαδικασίας στο εργοστάσιο υπολογίστηκε ότι θα ήταν πλεονεκτικότερο από οικονομικής πλευράς μα επανέλθουν στην παλιότερου τύπου επεξεργασία των πλαισίων. Το νέου τύπου πλαίσιο σχεδιάστηκε από το προσωπικό του εργοστασίου, και, μετά την έγκριση από το Στρατό, μπήκε στην παραγωγή στο Izhevsk το 1951, με την ίδια βασική ονομασία.
Τα επόμενα χρόνια, ο σχεδιασμός του ΑΚ τροποποιήθηκε και βελτιώθηκε πολλές φορές, αλλά ήταν το πειραματικό αυτόματο τυφέκιο Korobov TKB-517 (που δοκιμάστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 50) που προκάλεσε σημαντική ανάπτυξη του ΑΚ. Το τυφέκιο αυτό ήταν πολύ ελαφρότερο από το ΑΚ-47, φθηνότερο στην παραγωγή κατά το 1/3, και σημαντικά πιο ακριβές σε αυτόματη βολή. Αυτό οδήγησε το Σοβιετικό Στρατό να αναζητήσει ένα πιο ελαφρό και πιο αποδοτικό αυτόματο τυφέκιο, με προκήρυξη που έγινε το 1955. Επίσης ζητήθηκε ένα ελαφρό όπλο υποστήριξης διμοιρίας (ελαφρύ πολυβόλο). Οι δοκιμές των νέων όπλων έγιναν το 1957-1958. Η ομάδα του Kalashnikov από το Izhevsk υπέβαλλε ένα βελτιωμένο ΑΚ με νέο τύπο πρεσαριστού πλαισίου και άλλες μικρές βελτιώσεις, το οποίο ανταγωνίστηκε μερικά όπλα από άλλες ομάδες από το Kovrov και την Tula. Με τεχνικούς όρους, ο σχεδιασμός του Kalashnikov τα πήγε μέτρια στις δοκιμές εκείνες, και κάποια ανταγωνιστικά όπλα αποδείχθηκαν πιο ικανά στη μάχη και φθηνότερα στην παραγωγή. Η επιτροπή, πάντως, αποφάσισε και πάλι ότι το καλύτερο είναι ο εχθρός του καλού, και προώθησε το βελτιωμένο ΑΚ λόγω της αποδεδειγμένης του αξιοπιστίας και της οικειότητας που είχε αναπτυχθεί στο στράτευμα για το όπλο. Έγινε επίσημα αποδεκτό το 1959 με την ονομασία ΑΚΜ (Avtomat Kalashnikova Modernizirovannyj – Αυτόματο τυφέκιο Kalashnikov – βελτιωμένο) μαζί με το ελαφρό πολυβόλο RPK.
Οι βασικές αλλαγές στο ΑΚΜ, σε σύγκριση με το ΑΚ, ήταν η χρήση πρεσαριστού πλαισίου αντί επεξεργασμένου, και βελτιωμένος μηχανισμός σκανδάλης – σφύρας, με ενσωματωμένη συσκευή καθυστέρησης απελευθέρωσης της σφύρας (που συχνά αναφέρεται εσφαλμένα ως μειωτήρας ταχυβολίας). Άλλες μετατροπές ήταν το επανασχεδιασμένο, ελαφρά ανασηκωμένο κοντάκιο και η χειρολαβή τύπου πιστολιού, και η προσθήκη του αφαιρούμενου αντισταθμιστή ανάκρουσης στην κάννη. Αυτός ο αντισταθμιστής βιδώνεται στην κάννη και χρησιμοποιεί τα αέρια κατά τη βολή για να εξουδετερώσει το “τίναγμα” της κάννης προς τα πάνω κατά την αυτόματη βολή. Ο αντισταθμιστής αυτός μπορούσε να αντικατασταθεί από τον σιγαστήρα PBS-1. Αυτός ο σιγαστήρας απαιτεί τη χρήση ειδικών υποηχητικής ταχύτητας πυρομαχικών με βαρύτερη βολίδα. Μια άλλη αλλαγή ήταν το ελαφρά βελτιωμένο κλισιοσκόπιο (πίσω σκόπευτρο) με ρυθμίσεις από 100 έως 1000m (αντί 800 στο ΑΚ). Βέβαια, τόσο τα 800 όσο και τα 1000 μέτρα είναι υπερβολική απόσταση για κάθε πρακτικό σκοπό, αφού το δραστικό βεληνεκές του όπλου περιορίζεται στα 300 – 400m ή και λιγότερο.
Στα 1974, ο Σοβιετικός Στρατός αποφάσισε να χρησιμοποιεί πυρομαχικά 5.45mm και το κατάλληλα διαμορφωμένο AK-47 για το νέο διαμέτρημα. Το ΑΚΜ ποτέ δεν κηρύχθηκε επίσημα απαρχαιωμένο και δεν αποσύρθηκε από την υπηρεσία, οπότε βρίσκεται ακόμη στις αποθήκες του Ρωσικού Στρατού. Μερικές μονάδες (εκτός Πεζικού) του Ρωσικού Στρατού φέρουν ακόμη ως οπλισμό τα αυτόματα τυφέκια ΑΚΜ της δεκαετίας του ’60. Υπάρχει επίσης αυξανόμενο ενδιαφέρον για τα όπλα 7.62mm, αφού πολλοί στρατιωτικοί απογοητεύτηκαν από την απόδοση των πυρομαχικών 5.45mm κατά τις τοπικές συγκρούσεις στη δεκαετία του ’90. Μερικοί στρατιώτες των ειδικών δυνάμεων (κυρίως Αστυνομικοί και πράκτορες του Υπαυργείου Εσωτερικών) που δρουν στην Τσετσενία, χρησιμοποιούν τα φημισμένα τυφέκια AKM 7.62mm.